Strona główna Warto zobaczyć

Warto zobaczyć

Kościół

Źródła historyczne wskazują na istnienie świątyni w Kromołowie już w połowie XIII wieku. Zbudowana została przy istniejącej od niepamiętnych czasów drodze łączącej Kraków ze Śląskiem, a później od XIV wieku również z Wielkopolską. W ówczesnej tradycji lokacyjnej dominował kanon, że świątynie mają być budowane na wzniesieniach, tak, by górowały nad pozostałą zabudową osadniczą. Tak też umieszczony został pierwszy drewniany kościół w Kromołowie. Nie zmieniono również jego miejsca po zniszczeniach, pożarach, które dosięgły w XII wieku zarówno kościół jak i samo miasto Kromołów.

Bezspornym zatem, w świetle przytoczonych wcześniej argumentów, jest fakt, że świątynia kromołowska zrodziła się na przełomie XII i XIII wieku. Wiarygodny, bo zawarty w wykazie świętopietrza zapis o kościele i parafii, odnaleziono nieco później, bo pod datą z lat 1325-1327. W okresie tym parafia wchodziła w skład dużego jak na tamte czasy dekanatu irządzkiego. Domniemywać zatem należy, że od początku swego istnienia kościół i parafia do tej jednostki administracyji kościelnej musiały należeć. Z tego źródła pochodzi następna wiadomość o parafii. W osiem lat później, w 1335 roku znalazło się probostwo kromołowskie w dekanacie lelowskim i przez kilka najbliższych stuleci pozostawało w nim. W skład parafii wchodziły wsie: Zirkowycze, Morsko, Skarszycze, Dupice, Lesznycze, Bylanowycze, Bzów, Carlyn i Pomrozycze. Istnieje jedyny przekaz ludowy o pierwszym drewnianym kościele z pierwszej połowy XIII wieku, który został spalony prawdopodobnie przez Tatarów. Z danych historycznych wynika że kościół został odbudowany już jako murowany. Warto zatem opisać te elementy budowli kościelnej, które swych początków sięgają omawianego okresu.

Dzisiejszy kościół parafialny pod wezwaniem Świętego Mikołaja Biskupa Wyznawcy jest murowany, jednonawowy z prezbiterium zakończonym trójboczną absydą. Współczesny wygląd zawdzięcza w przeważającej części przebudowie, której dokonano w XVI wieku. Wtedy też kościół zmienił swój kształt architektoniczny. Jedyną częścią murowaną kościoła do końca XVI wieku było prezbiterium. Przypuszczalnie murowana była również zakrystia. Wnikliwa analiza wyglądu najstarszych części kościoła – zakrystii i prezbiterium powala dostrzec kilka podstawowych, charakterystycznych cech dla pierwszych stylów budownictwa średniowiecznego-romańskiego i gotyckiego.

O romańskim stylu części kościoła mówią takie elementy jak: niezwykle grube ściany - prawie kwadratowy kształt prezbiterium i płaski nad nimi strop. Krzyżowe sklepienie w zakrystii potwierdza również przyjęte założenie, że jest to styl romański. Bardzo starą, mocno wytartą była też do 1980 lat posadzka w zakrystii, ubytki sięgały niekiedy połowy grubości, co świadczyło, że ich żywot sięgał kilku stuleci. Również stara jest zabytkowa, umieszczona w bocznej kruchcie, wykonana z kamienia polnego kropielnica, mocno wytarta przez ręce ludzi przychodzących przez wieki na nabożeństwa do kościoła.

W trakcie prac przy odnowie elewacji kościoła w 1977 roku natrafiono na następny ślad potwierdzający wczesnośredniowieczny okres budowy tych jego części. Na wschodniej ścianie prezbiterium po zbiciu tynku, odsłonięto zamurowane dwa okna, które kształtem odpowiadają stylowi romańskiemu. Jeszcze bardziej intrygujący, nieznany szczegół odkryty został przy tych pracach. Uwagę przykuły mury prezbiterium i zakrystii, w których wyraźnie można było stwierdzić dwa rodzaje kamienia użytego do budowy. Dominuje wprawdzie biały kamień wapienny, ale dolna część tych murów wykonana była z kamienia, o wyraźnie ciemniejszym zabarwieniu. Nasuwa się zatem przypuszczenie, że ta część muru pochodzi z okresu wcześniejszego i prawdopodobnie była to pierwsza podmurówka pod drewniane ściany pierwszego kościoła. Przemawia za tym również kształt tej podmurówki przybliżony do kwadratu prezbiterium i zakrystii.

Również i inne zachowane elementy architektoniczne kościoła – ostrołukowa arkada oddzielająca prezbiterium od nawy głównej i trójboczna absyda dają wiadomości o czasokresie ich budowy. Są one bowiem doskonałym przykładem sztuki budowlanej w stylu gotyckim.Wymienione elementy kościoła: grube mury, stara posadzka, najstarsza podmurówka, prawie kwadratowy kształt prezbiterium i zakrystii, charakterystyczne płaskie sufity i krzyżowe sklepienie, ostrołukowa arkada, trójboczna absyda, zbudowane są w stylu romańskim lub gotyckim. Można więc śmiało twierdzić, że kościół parafialny zbudowany został w pierwszej połowie XIII wieku jako murowany, już po przebudowie lub odbudowie po najeździe tatarskim.

Warto także wspomnieć o kilku pamiątkowych przedmiotach z najwcześniejszego okresu historii kościoła. Najcenniejszą jest wzmiankowana wcześniej kropielnica o wyraźnych cechach stylu romańskiego. Z tych czasów pochodzą też drzwi do zakrystii, pięknej kowalskiej, wręcz artystycznej roboty. Jak głosi niepisany przekaz ludowy, kiedyś nim trafiły do kościoła miały zamykać wejście do tajemnej jaskini w Okienniku Dużym koło Skarżyc.

Do zabytków kościoła zaliczane są ołtarze – główny neorenesansowy i boczne barokowe, prezbiterium., kamienna wczesno barokowa chrzcielnica z jednolitą pokrywą z początku XVI wieku. Chrzcielnica osadzona jest na kamiennej stopie, a na niej wyryta jest data i inicjały: 1618 MK. Poza tym do zabytków należą: portrety proboszczów, dwa krucyfiksy barokowe, liczne epitafia, kielichy barokowe, ornaty z XVII i XVIII wieku oraz dzwon z 1508 roku, posadzka z chęcińskiego marmuru ułożona w 1896 roku.

Przy kościele znajduje się cmentarz grzebalny, na którym znajduję się kilka zabytkowych grobów.

Kapliczka św. Jana Nepomucena

W XVIII wieku na źródłach rz. Warty stała murowana kaplica św. Jana Nepomucena, która spłonęła w 1790 roku podczas pożaru miasta. Odnowiono ją w 1803 roku i ozdobiono malaturą przedstawiającą męczeństwo św. Jana Nepomucena. Kaplica wymurowana jest z cegły z daszkiem zdobionym wieżyczką. W latach 1988-1999 r. została podniesiona na fundamentach

Rynek

Średniowieczny, czworoboczny z układem ulic wychodzących z narożników. Znajduje się na nim zabytkowa studnia na korbę, kapliczka św. Floriana z XIX wieku, murowana tablica pamiątkowa na dawnym budynku poczty ufundowana z okazji tysiąclecia Państwa Polskiego – obecnie przeniesiona na skwer Rynku.
 

joomla template